Wat is Alzheimer?

De ziekte van Alzheimer is een aandoening die veranderingen in de hersenen veroorzaakt die geleidelijk erger worden. Het is de voornaamste oorzaak van dementie. Bij de ziekte van Alzheimer degenereren en sterven hersencellen waardoor er de geheugencapaciteit en het mentale functioneren geleidelijk verslechteren.

De huidige medicatie en strategieën voor de behandeling voor Alzheimer zijn vaak gericht op het beheersen van de symptomen, het maximaliseren van de lichaamsfuncties en het onderhouden van de onafhankelijkheid van de patiënt. Genezing van Alzheimer is tot op heden nog niet mogelijk. Wel zijn er wel onderzoeksinspanningen die inzicht proberen te krijgen in het voorkomen of het vertragen van de progressie van de ziekte van Alzheimer.

naar boven

Wat zijn de symptomen van Alzheimer?

De eerste symptomen van de ziekte van Alzheimer zijn vaak vergeetachtigheid en een lichte verwarring. Na verloop van tijd heeft de aandoeningen een toenemende invloed op het geheugen. Ook het spraakvermogen en bijvoorbeeld het schrijven worden minder. En uw beoordelingsvermogen en het vermogen om problemen op te lossen verminderen. Probleem is voor veel mensen dat zij zelf deze achteruitgang ervaren, maar familieleden, vrienden en collega’s wel.

Veranderingen in het brein die men associeert met de ziekte van Alzheimer kunnen leiden tot de volgende problemen:

• Geheugenverlies

  Iedereen heeft zo nu en dan last van geheugenverlies. Het is normaal als u bijvoorbeeld niet meer weet waar u uw sleutels heeft neergelegd of als u de naam van een kennis niet meer weet. Geheugenverlies als gevolgd van de ziekte van Alzheimer blijft echter en wordt alsmaar erger. Mensen met de ziekte van Alzheimer herhalen vaak hun uitingen en stellen dezelfde vragen herhaaldelijk. Ook vergeten zij meer dan normaal gesprekken, afspraken of gebeurtenissen. Een ander kenmerk is het routinematig neerleggen van zaken op verkeerde plekken. Uiteindelijk kunnen mensen met Alzheimer zelfs de name van familieleden en alledaagse voorwerpen vergeten.

• Desoriëntatie en verkeerd ruimtelijk inzicht

  Mensen met de ziekte van Alzheimer verliezen op den duur hun tijdsbesef. Zij weten niet meer goed welke dag het is en welke tijd van het jaar het is. Ook verstoort de ziekte van Alzheimer het vermogen om dingen die u ziet te interpreteren. Dit maakt het moeilijk om uw omgeving in te schatten en kan zelfs leiden tot het verdwalen in een bekende mgeving.

• Spraak- en schrijfvermogen

  Mensen met de ziekte van Alzheimer kunnen moeite hebben met het vinden van de juiste woorden om zaken te identificeren, om gedachten uit te drukken en het voeren van gesprekken. Ook het lees- en schrijfvermogen kan op den duur afnemen.

• Denken en beredeneren

  Problemen met concentreren en denken zijn bekende symptomen van de ziekte van Alzheimer. Het beheren van de financiën en het op tijd betalen van rekeningen lukt vaak niet meer. Dit komt door het onvermogen om te gaan met getallen.

• Afspraken en beslissingen maken

  Effectief reageren op alledaagse problemen wordt steeds moeilijker. Dit uit zich bijvoorbeeld in het laten aanbranden van het eten of niet snel genoeg reageren op verkeerssituaties.

• Plannen en uitvoeren van routinematige taken

  Eenmalige routinematige activiteiten met opeenvolgende stappen zoals koken of het spelen van spel, kan steeds moeilijker worden. In een vergevorderde fase van de ziekte van Alzheimer kunnen mensen zelfs fundamentele taken zoals aankleden of wassen vergeten.

• Persoonlijkheid- en gedragsverandering

  De veranderingen in de hersenen kunnen ook van invloed zijn op de manier waarop u handelt en hoe u zich voelt. Mensen met de ziekte van Alzheimer kunnen de volgende geestelijke symptomen ervaren:
  • Angst
  • Depressie
  • Prikkelbaarheid en agressiviteit
  • Koppigheid
  • Sociale terugtrekking
  • Stemmingswisselingen
  • Veranderingen in slaapgewoonten
  • Wantrouwend gedrag

naar boven

Wat zijn de oorzaken van de ziekte van Alzheimer?

In de medische wereld gaat men ervan uit dat voor de meeste mensen de ziekte van Alzheimer het gevolg is van een combinatie van aanleg, leefstijl en omgevingsfactoren.

In minder dan vijf procent van de gevallen wordt de ziekte van Alzheimer veroorzaakt door specifieke genetische afwijkingen.

Hoewel de oorzaken van de ziekte van Alzheimer niet volledig bekend zijn, is het effect op de hersenen wel duidelijk. De ziekte van Alzheimer veroorzaakt schade aan de hersenen door hersencellen te doden.  Hersenen die zijn aangetast door de ziekte van Alzheimer hebben minder hersencellen en hebben minder verbindingen tussen de overgebleven hersencellen. Naarmate er meer hersencellen sterven leidt de ziekte van Alzheimer tot een aanzienlijke krimping van de hersenen. Bij bestudering van hersenen ziet men twee soorten afwijkingen die beschouwd worden als kenmerken voor de ziekte:

• Plaques

  Plaques zijn eiwitconcentraties van een eiwit (beta-amyloïde) die hersencellen beschadigen en uiteindelijk zelfs vernietigen. Dit heeft een negatieve invloed op de cel-tot-cel communicatie.

• Kitten (tangles)

  Daarnaast zijn er in de cel gelegen verstrengelingen (klitten) van het eiwit te vinden. Deze neerslagen zijn niet gelijkmatig over de hersenschors verdeeld. Met name gedeelten van de hersenschors waar geheugenfuncties gelokaliseerd zijn, zijn in het begin aangedaan. 

naar boven

Wat zijn risicofactoren voor de ontwikkeling van Alzheimer?

• Leeftijd

  De grootste bekende risicofactor voor de ziekte van Alzheimer is leeftijd. De ziekte van Alzheimer is geen normaal onderdeel van het ouder worden, maar uw risico verhoogt sterk als u ouder bent dan 65 jaar. Vervolgens wordt het risico met elke vijf jaar twee keer zo groot. Bijna de helft van alle mensen ouder dan 85 jaar heeft de ziekte van Alzheimer.

• Familiegeschiedenis en aanleg

  Het risico voor de ontwikkeling van Alzheimer lijkt groter te zijn voor mensen die een eerste graad familielid hebben met deze aandoening.

• Sekse

  Vrouwen hebben een groter risico de ziekte van Alzheimer te ontwikkelen dan mannen, deel ook omdat ze langer leven.

• Mild Cognitive Impairment (MCI)

  Mild Cognitive Impairment betekent geringe cognitieve stoornis. Cognitie is het verwerken van informatie door de hersenen. Het is een term die men gebruikt wanneer iemand klachten heft met betrekking tot het geheugen en andere cognitieve functies. Het is nog geen dementie, maar mensen met MCI hebben een verhoogd risico op Alzheimer.

• Ongezonde leefstijl

  Er zijn leefstijl factoren bekend die het risico op de ziekte van Alzheimer verkleinen. Echter, sommige factoren die ook het risico op hart- en vaatziekten vergroten gelden ook voor de ziekte van Alzheimer:
  • Diabetes ( slecht beheerst)
  • Hoge bloeddruk
  • Onvoldoende lichaamsbeweging
  • Roken
  • Verhoogd cholesterol

Bovengenoemde risicofactoren zijn gekoppeld aan vasculaire dementie. Een aandoening die wordt veroorzaakt door beschadigde bloedvaten in de hersenen. Veel mensen met cognitieve achteruitgang hebben veranderingen in de hersenen die zowel voor de Ziekte van Alzheimer als voor vasculaire dementie kenmerken zijn.

naar boven

Welke complicaties kunnen er optreden bij de ziekte van Alzheimer?

Geheugenverlies, verminderd beoordelingsvermogen en andere cognitieve veranderingen als gevolg van Alzheimer kunnen veel zaken in het leven bemoeilijken. Iemand met de ziekte van Alzheimer kan mogelijk niet meer in staat zijn om:

• Te communiceren dat hij of zij pijn rvaart. Bijvoorbeeld bij de tandarts.
• Symptomen van een andere ziekte goed te melden aan een arts.
• Een voorgeschreven behandeling goed op te volgen.
• Bijwerkingen van een medicijn accuraat te beschrijven.

Naarmate de ziekte vordert kunnen de veranderingen in de hersenen verschillende lichamelijke functies negatief beïnvloeden. Voorbeelden zijn problemen  met slikken, balans en het legen van darmen en blaas. Deze effecten maken u kwetsbaarder voor de volgende gezondheidsproblemen:

• Infecties zoals een longontsteking

  De problemen met slikken kunnen ervoor zogen dat er voedsel of vloeistof in de luchtwegen terechtkomt, want kan leiden tot longontsteking. Het onvermogen om de blaas te legen kan ervoor zorgen dat u een katheter nodig heeft om de blaas te legen. Het hebben van katheter verhoogd het risico op urineweginfecties.

• Verwondingen door vallen

  Naarmate de aandoening vordert zijn mensen met de ziekte van Alzheimer kwetsbaarder om te vallen. Dit met mogelijke botbreuken en ernstig hoofdletsel tot gevolg.

naar boven

Welk onderzoek is gebruikelijk voor de diagnose van Alzheimer?

Specifieke onderzoeken om de ziekte van Alzheimer te bevestigen zijn er niet. Op basis van uw verhaal en de resultaten van een aantal onderzoeken kan de arts een mogelijke diagnose stellen. De meeste artsen kunnen snel bepalen of iemand lijdt aan dementie. In 90 procent van de gevallen kunnen zij dan ook vaststellen of de dementie te wijten is aan de ziekte van Alzheimer. Echter, een volledige en nauwkeurige diagnose van Alzheimer kan niet bij leven worden vastgesteld

Om toch een onderscheid te maken tussen Alzheimer en andere oorzaken van geheugenverlies kunnen artsen een aantal tests inzetten.

• Lichamelijke en neurologisch onderzoek

  Om uw algehele neurologische gezondheid te bepalen kan de arts tijdens het onderzoek de volgende onderdelen testen:
  • Coördinatie
  • Evenwicht
  • Reflexen
  • Spierspanning en spierkracht
  • Tastzin en gezichtsvermogen
  • Laboratorium onderzoek
  Bloedonderzoek kan helpen om andere mogelijke oorzaken van geheugenverlies zoals schildklieraandoeningen of vitaminetekorten uit te sluiten

• LOnderzoeken van de mentale toestand

  Uw arts kan een mentale toestand test voorstellen om uw geheugen en andere denkvaardigheid te beoordelen. Vaak komen in deze tests de volgende taken en vragen terug:
  • Volg een taak bestaande uit drie stappen
  • Noem de datum van vandaag en uw locatie
  • Schrijf een volledige zin
  • Achteruit tellen vanaf 100

• Neuropsychologisch onderzoek

  Een meer uitgebreide beoordeling van geheugen en denkvermogen kan gedaan worden door middel van neuropsychologische testen. Deze tests duren wat langer en geven extra informatie over uw mentale functies in vergelijking met anderen van dezelfde leeftijd en opleidingsniveau. Met name als de arts denk dat u een zeer vroeg stadium van Alzheimer of dementie heeft, kan deze test nuttig zijn.

• Beeldvormend onderzoek

  Beelden van de hersenen worden voornamelijk gemaakt om zichtbare afwijkingen met betrekking tot andere aandoeningen te lokaliseren. Signalen van beroertes, trauma of tumoren kunnen met beeldvormende technieken worden opgespoord en zo mogelijk bepaalde symptomen verklaren. Voorbeelden van beeldvormende technieken zijn:
  • Gecomputeriseerde tomografie (CT)
  • Magnetische resonantie beeldvorming (MRI)
  • Positron emissie tomografie (PET)

naar boven

Wat zijn de behandelmogelijkheden voor Alzheimer?

• Medicatie

  De huidige Alzheimer medicatie kan helpen om de symptomen (geheugenverlies en andere cognitieve veranderingen) te bestrijden. Er zijn twee soorten medicijnen die men momenteel voorschrijft: Cholinesteraseremmers en Memantine.

• Het creëren van een veilige en ondersteunende omgeving

  Belangrijk in het behandelplan is het aanpassen van de woonsituatie aan de behoeften van iemand met de ziekte van Alzheimer. Er zijn een aantal stappen die mensenin de omgeving kunnen nemen om iemand met Alzheimer beter te laten functioneren:
  • Verwijder onnodig meubilair, kleedjes en losliggende spullen.
  • Installeer stevige leuningen op trappen en in de badkamer
  • Zorg voor comfortabele schoenen en slippers met voldoende grip
  • Verminder spiegels in de woning. Het is bekend dat mensen met Alzheimer afbeeldingen in spiegels verwarrend en beangstigend kunnen vinden.

• Lichamelijk oefening

  Regelmatige lichaamsbewegingen is een belangrijk onderdeel van het behandelplan voor iemand met Alzheimer. Iedere dag 30 minuten lopen kan helpen bij het verbeteren van de stemmingen en is goed voor de gezondheid van gewrichten, spieren en het hart. Lichamelijke oefening kan bijdragen aan een goede nachtrust. Belangrijk is wel dat een persoon met Alzheimer identificatie bij zich draagt als hij of zij zonder begeleiding loopt.

naar boven

Welke leefregels gelden er voor mensen met Alzheimer?

Studieresultaten zijn niet eensgezind over de vraag of een goed dieet, voldoende lichaamsbeweging en een gezonde leefstijl een cognitieve achteruitgang kunnen voorkomen of omkeren. Keuzes die u maakt om uw algemene gezondheid te verbeteren kunnen ook een rol spelen bij het handhaven van een goede cognitieve gezondheid. Leefregels die daarbij kunnen helpen zijn:

• Regelmatige lichamelijke oefening
• Dieet met weinig vet en dat rijk is aan groente en fruit
• Inname van omega-3-vetzuren
• Maatschappelijke betrokkenheid en het stimuleren van de geest door bijvoorbeeld het maken van een puzzel.

naar boven

Wie of wat kunnen mensen met de ziekte van Alzheimer ondersteunen?

Mensen met de ziekte van Alzheimer ervaren een mengeling van emoties, verwarring, frustratie, verdriet en depressie. Mensen in de direct omgeving kunnen helpen door goed te luisteren naar de klachten, door gerust te stellen en door verlenen van steun op zowel fysiek als geestelijk gebied. Het is voor mensen met Alzheimer belangrijk hun waardigheid en zelfrespect te behouden.

Wat vaak helpt is het creëren van een stabiele en huiselijke omgeving. Het is belangrijk om nieuwe situatie, lawaai, grote groepen mensen en ingewikkelde taken te vermijden.

Zorgen voor een iemand met de ziekte van Alzheimer is fysiek en geestelijk veeleisend. Woede, schuldgevoel, frustratie, ontmoediging, verdriet en een sociaal isolement komt vaak voor bij betrokkenen. Een verzorger moet ook goed voor zichzelf zorgen om zo optimale hulp te kunnen bieden. Een aantal zaken die kunnen helpen zijn:

• Zoveel mogelijk leren van de ziekte
• Vragen stellen aan artsen en maatschappelijk werkers met betrekking tot de verzorging
• Vragen om hulp van vrienden en familie als dat nodig is
• Tijd doorbrengen met vrienden
• Deelnemen aan een steungroep